Xét nghiệm HIV

Cần xét nghiệm cứ mỗi khi có tình huống rủi ro, dù là xảy ra một lần hoặc nhiều lần. Sau mỗi rủi ro ngẫu nhiên (quan hệ tình dục không an toàn, dùng thử ma túy …) thì nên đi xét nghiệm trong vòng ba tháng kể từ khi xảy ra tình huống rủi ro cụ thể. Nhờ đó chúng ta sẽ có kết quả đáng tin cậy. Nếu nhiều lần thực hiện hành vi rủi ro, không  thể đảm bảo việc duy trì khoảng cách ba tháng giữa mỗi lần có hành vi rủi ro và thực hiện xét nghiệm, chúng ta chủ yếu cố gắng hạn chế rủi ro bằng cách thực hiện biện pháp an toàn nhất có thể và đi xét nghiệm tốt nhất là sau nửa năm, nhưng ít nhất mỗi năm một lần. Kết quả xét nghiệm về việc nhiễm HIV trong trường hợp này cho thấy tình trạng ba tháng trước đó.

Trong trường hợp nguy cơ rủi ro cao (ví dụ quan hệ tình dục không an toàn với người bị nhiễm HIV, đặc biệt là quan hệ tình dục không an toàn qua đường hậu môn) thì cần đi xét nghiệm sớm hơn, tức là 18–22 ngày sau khi có rủi ro (ngoài chất đề kháng còn xác định được thành phần của vi rút gọi là kháng nguyên p24). Tuy nhiên, kết quả âm tính không phải là chắc chắn và 3 tháng kể từ khi xảy ra rủi ro, cần phải xét nghiệm một lần nữa để xác nhận không xảy ra nhiễm trùng.

Trong trường hợp bắt đầu mối quan hệ mới, nếu cả hai người bạn tình muốn chia sẻ tình trạng sức khỏe của mình – ngay cả trong trường hợp này, cần phải giữ khoảng thời gian ba tháng kể từ khi xảy ra nguy cơ rủi ro cuối cùng. Tốt hơn hết là thực hiện xét nghiệm đối với cả hai người quan hệ với nhau.

Xét nghiệm HIV bắt buộc (theo qui định của luật pháp) tại Cộng hòa Séc cần thực hiện đối với người hiến máu, nội tạng, mô, tinh trùng, trứng, sữa mẹ và còn được thực hiện đối với tất cả phụ nữ mang thai.

Xét nghiệm nhiễm HIV cơ bản sẽ sử dụng phương pháp được gọi là xét nghiệm sàng lọc (screening). Việc xét nghiệm mẫu máu (hoặc nước bọt) sẽ xác minh có kháng thể chống vi rút HIV cũng như kháng nguyên p24 (phân tử bên trong vi rút HIV). Các xét nghiệm được thực hiện bởi hàng loạt các phòng thí nghiệm có giấy phép tại Cộng hòa Séc do Bộ Y tế Cộng hòa Séc cấp.

Kết quả âm tính được tin cậy thật sự là âm tính nếu giữ đúng khoảng cách thời gian ba tháng kể từ khi có sự kiện rủi ro cuối cùng.

Đối chứng kết quả – phòng thí nghiệm thực hiện xét nghiệm sẽ gửi mẫu để xác nhận đến Phòng thí nghiệm đối chứng quốc gia và chỉ ở đây kết quả mới được xác nhận chắc chắn, tức là Phòng thí nghiệm đối chứng quốc gia đưa ra kết quả xác nhận dương tính hoặc âm tính.

Xét nghiệm – máu tĩnh mạch, mao mạch hay nước bọt?

Xét nghiệm HIV có thể được thực hiện bằng nhiều cách thức khác nhau:

1. Xét nghiệm máu tĩnh mạch: là phương pháp chính xác nhất, thường được dùng trong xét nghiệm ở cơ sở y tế. Sau khi lấy máu, mẫu được gửi đến phòng thí nghiệm, nơi diễn ra quá trình xét nghiệm. Phòng thí nghiệm gửi kết quả cho người lấy máu (bác sĩ) và người này thông báo cho khách hàng. Nhược điểm của phương pháp này là tốn thời gian. Kết quả thường có sau vài ngày với điều kiện là bạn phải đến trung tâm tư vấn lần thứ hai. Xét nghiệm này kiểm tra các kháng thể đối với HIV (HIV1 và HIV2) và kháng nguyên p24.

2. Xét nghiệm từ giọt máu lấy ở đầu ngón tay (máu mao mạch): đây là xét nghiệm định hướng. Mẫu máu được kiểm tra ngay lập tức tại phòng khám, xét nghiệm được thực hiện bởi chuyên gia tư vấn sử dụng bộ xét nghiệm máu được chấp thuận cho mục đích này. Đây là loại xét nghiệm đáng tin cậy, nhưng khi đối chứng kết quả luôn cần kết quả xét nghiệm máu tĩnh mạch. Ưu điểm của phương pháp xét nghiệm này là có kết quả ngay sau khi lấy máu, nên được sử dụng trong các trung tâm tiếp xúc liên lạc, xe cứu thương, v.v… Xét nghiệm này xác minh các kháng thể chống lại HIV (loại HIV1 và HIV2) và một số loại xét nghiệm cũng xác minh sự hiện diện của kháng nguyên p24.

3. Xét nghiệm nước bọt: trong xét nghiệm này, nước bọt được lấy bằng cách ngoáy màng nhầy trong miệng. Mẫu nước bọt thường được kiểm tra ngay tại phòng khám, việc xét nghiệm được thực hiện bởi chuyên gia tư vấn sử dụng bộ xét nghiệm nước bọt. Các xét nghiệm nhanh nước bọt thời nay là đáng tin cậy, nhưng khi đối chứng kết quả luôn cần kết quả xét nghiệm máu tĩnh mạch. Ưu điểm của phương pháp xét nghiệm là không cần lấy máu và có kết quả nhanh chóng. Xét nghiệm này chỉ xác minh kháng thể đối với HIV (loại HIV1 và HIV2).

Xét nghiệm qua giọt máu hoặc mẫu nước bọt có thể được gọi là xét nghiệm nhanh có khả năng cho kết quả ngay trong quá trình xét nghiệm. Độ nhạy của các xét nghiệm này đối với sự chớm nhiễm trùng thấp hơn một chút so với phương pháp xét nghiệm tiêu chuẩn trong phòng thí nghiệm, qua đó sẽ kéo dài khoảng trống thời gian miễn dịch khi chớm nhiễm trùng.

4. Cũng có khả năng tự xét nghiệm (xét nghiệm từ giọt máu hoặc nước bọt có thể tự thực hiện), nhưng cần lưu ý xem loại xét nghiệm cụ thể có được chứng nhận cho phép tự sử dụng hay không. Điều bất lợi của phương pháp này là trong tình huống cụ thể khi thực hiện tại nhà, không có sự hướng dẫn chuyên môn, không có người tư vấn giải thích xét nghiệm. Trong trường hợp đối chứng, cần lấy máu tĩnh mạch.

Tại mỗi trung tâm xét nghiệm, mỗi lần xét nghiệm về tình trạng nhiễm HIV cần thực hiện thủ tục gọi là tư vấn trước xét nghiệm. Việc thông báo kết quả được kết hợp với tư vấn sau xét nghiệm. Cuộc tư vấn được thực hiện bởi người tư vấn qua đào tạo hoặc bác sĩ.

Xét nghiệm có thể thực hiện có danh tính hoặc ẩn danh.

Đối với mỗi người được xét nghiệm, điều quan trọng là phải xác minh thông tin về tình huống rủi ro mà cá nhân đã trải qua (quan hệ tình dục không an toàn, tiêm chích ma túy v.v...), khoảng cách thời gian giữa sự kiện rủi ro và thực hiện xét nghiệm để có thể đánh giá đúng xét nghiệm. Với mục đích theo dõi tình hình, điều quan trọng là phải biết giới tính, tuổi và khu vực cư trú của người được xét nghiệm (kể cả đối với người xét nghiệm ẩn danh). Người tư vấn cũng đồng thời cho biết về cách thức thông báo kết quả xét nghiệm.

Trong trường hợp kết quả xét nghiệm dương tính với kháng thể chống lại vi rút HIV bác sĩ sẽ thực hiện tư vấn chuyên môn sau khi xét nghiệm và đề nghị bệnh nhân đến điều trị tại một trong tám Trung tâm HIV center tại Cộng hòa Séc. Việc tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ từ các trung tâm điều trị HIV đóng một vai trò quan trọng trong việc đảm bảo để cơ thể có thể đối phó tốt nhất với sự lây nhiễm HIV và cái thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của bệnh nhân bị lây nhiễm.

Có thể truy cập thêm thông tin tại www.prevencehiv.cz