PEP/PrEP
Халдвар авсны дараах урьдчилан сэргийлэх (PEP)
ХДХВ-ийн халдвар авсаны дараа урьдчилан сэргийлэх гэдэг нь ХДХВ-ийн халдваргүй хүнийг ХДХВ-ийн халдвартай хүнтэй эсвэл түүний биеийн шингэн, ХДХВ агуулсан биологийн материалтай эрсдэлтэй харьцаанд орсны дараа даруй ретровирусний эсрэг эмээр (ХДХВ-ийн халдварыг эмчлэх эм) хамгаалах боломжийг ашиглах тухай юм.
ХДХВ-ийн халдвартай болох нь мэдэгдэж байгаа бөгөөд эрсдэлтэй үед цусан дахь вирусний хэмжээ хэмжигдэхүйц эсвэл ХДХВ-ийн халдвартай эсэх нь тодорхойгүй байвал PEP-ийг тодорхойлон зааж өгнө. Мөн ХДХВ-ийн халдвартай эсэх нь тодорхойгүй боловч ХДХВ-ийн халдвартай байж болзошгүй хүнтэй эрсдэлтэй харьцаанд орсны дараа даруй тухайн хүний талаар мэдэгдэж зааж өгнө. ХДХВ-ийн төвийн эмч PEP-г эхлүүлэх эсэхийг шийддэг. Урьдчилан сэргийлэх эмчилгээг эхлэх хамгийн тохиромжтой хугацаа нь эрсдэлтэй харьцаанд орсноос хойш 4 цаг хүрэхгүй хугацаа, зөвшөөрөгдөх хугацаа нь эрсдэлтэй харьцаанд орсноос хойш 48 цаг байна.
Халдвараас урьдчилан сэргийлэлт (PrEP) – ХДХВ-ийн халдвараас урьдчилан сэргийлэх нэмэлт арга
ХДХВ-ийн халдварын өндөр эрсдэлтэй орчинд амьдардаг хүмүүсийн хувьд халдвараас урьдчилан сэргийлэх (PrEP) нь нэмэлт боломжуудын нэг юм. Энэ нь ХДХВ-ийн халдваргүй сөрөг хариутай эрүүл хүн ХДХВ-ийн халдварыг эмчлэхэд зориулагдсан хосолсон хоёр эмийг урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хэрэглэнэ. Эдгээр эмийг тогтмол хэрэглэснээр ХДХВ-ийн халдвар авах эрсдлийг 90% хүртэл бууруулах боломжтой.
Хэн ХДХВ-ийн халдвар авах өндөр эрсдэлтэй вэ?
Эдгээр хүмүүс:
- эрсдэлт бүлэгт хамаарах (жишээлбэл, эрэгтэй хүнтэй бэлгийн харьцаанд ордог эрчүүд, биеэ үнэлэгч, ХДХВ-ийн халдвартай хамтрагчид, тариураар хар тамхи хэрэглэгчид)
- бэлгэвчгүй бэлгийн хавьталд ордог хүмүүс
- сүүлийн 6 сарын хугацаанд нэгээс дээш хамтрагчтай хамгаалалтгүй бэлгийн харьцаанд орсон
- ХДХВ-ийн халдвар авах эрсдэл өндөртэй өөр бусад бэлгийн хавьтагчтай хамтрагчтай тохиолдолд
- тариураар мансууруулах бодис хэрэглэдэг, тарилгын хэрэгслийг бусадтай хуваалцдаг, хамгаалалтгүй бэлгийн харьцаанд ордог
- зүү тариураа бусадтай хуваалцдаг хар тамхи хэрэглэгч
- согтууруулах ундаа болон/эсвэл зугаа цэнгэлийн хар тамхи (CHEMsex)-ийн хэрэглэсэн үедээ бэлгийн харьцаанд ордог
- өөрөө эсвэл хамтрагч нь бэлгийн замын халдвар авч (тэмбүү, заг хүйтэн, герпес) байсан бол
Хэрэв өөрийгөө “тодорхойлсон” эсвэл эрүүл мэндийн мэргэжилтэн, зөвлөхүүдийн аль нэг нь эрсдэлтэй гэж тодорхойлсон (жишээлбэл, нэрээ нууцлах эсвэл өөр бэлгийн замын халдварт өвчнийг эмчлэх үед) болон PrEP-ийг сонирхож байгаа бол тэрээр PrEPs-ийг ашиглахад зориулагдсан тусгай мэргэжлийн ажлын төвүүдэд (HIVcentrum гэх ХДХВ-ийн төв) хандах боломжтой. PrEP нь Чех улсад 2017 оноос хойш ашиглагдаж байгаа бөгөөд үнийг хэрэглэгч өөрөө төлнө.